Tajemnicze słowo "jurydyka".

Grafika: www.wikpedia.org.pl

We wpisach na temat Warszawy czasami pojawia się nie dla wszystkich jasne słowo – Jurydyka.

Wikipedia definiuje je następująco:

Jurydyka (łac. iuridicus = prawny) – osada obok miasta królewskiego, rzadziej enklawa na gruntach miejskich, niepodlegająca władzom miejskim i miejskiemu sądownictwu.

Pisząc inaczej, było to prywatne miasteczko, wzniesione na gruntach podmiejskich, posiadające własną administrację, sądownictwo, a także czaszami własny herb, ratusz, straż miejską, jednostki miary etc..

Ratusz jurydyki Grzybów

Podstawę prawną do tworzenia jurydyk dała ustawa sejmowa z 1559 roku.

W drugiej połowie wieku XVIII funkcjonowały dwa miasta królewskie  – Stara i Nowa Warszawa, otoczone dwudziestoma sześcioma jurydykami.

Jurydyki zostały zlikwidowane 18 kwietnia 1791, gdy Sejm przyjął ustawę zwaną Prawem o miastach.

Ratusz Jurydyki Leszno.

Wtedy to właśnie wszystkie te organizmy, zostały połączone w jeden. Zniknęła odrębność Starej i Nowej Warszawy, Grzybowa, Bielina, Tamki, Leszna, ale ślady po jurydykach odnajdujemy do dzisiaj.

Plac Grzybowski to dawny rynek miasteczka Grzybów, a plac Dąbrowskie to pamiątka po rynku jurydyki Bielino.

Jedna z największych pozostałości po dawnych jurydykach 

Widok jurydyki Wielopole.

związana jest z jurydyka Bożydar- Kałęczyn. Jurydyka był wąską i długa – jeden jej koniec położony był w okolicach obecnego wiaduktu mostu Poniatowskiego, zaś drugi koniec znajdował się w okolicach Placu Zawiszy. Mówi to Państwu coś?

Od roku 1526 obowiązywał przywilej zakazujący osiedlania się żydów na terenie Warszawy. Formalnie zakaz dotyczył również jurydyk ale praktycznie wyglądało to inaczej.

W drugiej połowie lat sześćdziesiątych XVII wieku na terenie

Widok jurydyki Mariensztat.

jurydyki Bożydar Kałęczyn, należącej wówczas do Augusta Sułkowskiego, w okolicach dzisiejszego placu Zawiszy powstało żydowskie osiedle Nowa Jerozolima.

Osiedleni w nim żydzi, niezrzeszeni w cechach, sprzedawali swe produkty taniej, niż rzemieślnicy warszawscy, co nie mogło się podobać wytwórcom, osiedlonym w granicach miejskich murów.

Magistrat warszawski wstąpił na drogę sądową i osada została zniszczona.

Widok Pragi.

Odrodziła się w roku 1774 i z tych samych powodów, co wcześniej, została zburzono jeszcze raz 23 stycznia 1776.

Pozostał trakt biegnący do osady, który nazywano Drogą Jerozolimską, później ulicą Jerozolimską, jeszcze później Aleją Jerozolimską, a dzisiaj mówimy w liczbie mnogiej – Aleje Jerozolimskie.

W roku 1787 według projektu Szymona Bogumiła Zuga na placu Tłomackim, w

Plac Dąbrowskiego - rynek jurydyki Bielino.

centrum miasteczka Tłumackie wzniesiono studnię. Nie ma już jurydyki Tłumackie, nie ocalały prawie żadne zabudowania ale studnia stoi do dzisiaj. To popularna „Gruba Kaśka” w Al. Solidarności.

Można zaryzykować stwierdzenie, że jurydyka Bielino składała się z dwóch części – jedna część, to obszar położony wokół obecnego placu Dąbrowskiego drugi – to okolice obecnej ulicy Wilczej.

Gdy w roku 1766 roku Bieliński rozparcelował ostatnią należąca do niego włókę i wytyczył ulicę Wilczą, połączyła je ulica Bielińska, która, początkowo, biegła od obecnej Królewskiej do Siennej.

Gdy w roku 1770 roku wszystkie ulice zmierzono i nazwano, ulica Bielińska, na cześć zasłużonego dla Warszawy marszałka Bielińskiego otrzymała nazwę - Marszałkowska.

Zainteresowanym tematem jurydyk polecam artykuł pana Jarosława Jabłońskiego pod tytułem „Warszawa w kawałkach”:

http://www.zw.com.pl/artykul/257088,415228.html

*Arek*