Ringstand 58c - pozostałość Twierdzy Warszawa.

Ringstand 58c zwany potocznie już przez samych Niemców „tobrukiem” nie był jak się to powszechnie uważa schronem; bardziej już bunkrem. Wojskową definicję możemy przetłumaczyć jako umocnione stanowisko ognia maszynowego i takie określenie chyba najlepiej oddaje jego funkcję i budowę. Nazwa potoczna wzięła się z podobieństwa do umocnień w rejonie półwyspu.

Zaletą budowli było małe zużycie materiałów i szybka budowa (około 11 m3 betonu, budowa trwała około 25 dni), oraz możliwość transportu gotowego bunkra. Stanowisko obsługiwane było przez 2 żołnierzy - strzelca i pomocnika (amunicyjnego). Standardowa grubość ścian wynosiła około 40 cm, w późniejszym okresie zwiększona została do 80 cm. Charakterystyczną cechą niektórych warszawskich „tobruków” są dodatkowe osłony z tyłu i z boku wieżyczki.

Ideą budowli było jej ukrycie i umożliwienie prowadzenia ognia okrężnego z poziomu ziemi. Z tego powodu „tobruki” lokowanie były w wykopach w taki sposób, że ponad poziom gruntu wystawała jedynie wieżyczka strzelnicza, zaś wejście umożliwiała boczna transzeja lub wykop zabezpieczające zaopatrzenie załogi i ewentualną ewakuację. Sam Ringstand składał się z dwóch przedziałów: pomocniczego z bocznym wejściem, często osłoniętym siatką maskującą i bojowego, wzniesionego wyżej od pomocniczego, dostępnego wyłącznie od wewnątrz i wyposażonego w stanowisko ogniowe w charakterystycznej cembrowinie, której zawdzięcza swą oficjalną nazwę. W cembrowinie zainstalowana była specjalna platforma stanowiąca podstawę dla karabinu MG-43, MG-42 a w późniejszych, oszczędnościowych wersjach – żelazna rynienka umożliwiająca wstawienie końcówek standardowego dwunoga karabinu. Niektóre źródła jako uzbrojenie bunkra wymieniają moździerze i inną broń średnio kalibrową – ale wydaje mi się to mało prawdopodobne. Na pewno jednak nie chciałbym być w wieżyczce w chwili ich użycia

W Warszawie pierwsze Ringstandy zbudowane zostały przez Niemców już w roku 1940 na wschodnich przedpolach miasta – w zamierzeniu miały stanowić stanowiska bojowe chroniące przed Armią Czerwoną. Podczas okupacji lokowane też były w kluczowych punktach miasta, jednak ustępowały popularnością jednoosobowym Kochbunkrom (charakterystyczne „grzybki” z poziomymi szczelinami) i ceglanym schronom naziemnym. Prawdziwy wysyp natomiast pojawił się po upadku Powstania późną jesienią 1944 roku. Zbudowano wówczas linię umocnień chroniącą obszar mniej więcej w zarysie planu Pabsta. Niestety nie zachowały się, lub nie zostały opublikowane dokładne plany rozmieszczenia budowli, jednakże na podstawie zdjęć lotniczych i zachowanych umocnień widać, że linia zaczynała się od Cytadeli, biegła obecną Aleją Wojska Polskiego, wzdłuż obwodowej linii kolei do Dworca Zachodniego (z odnogą idącą dalej wzdłuż torów), przez Plac Narutowicza, ulicami Filtrową i Nowowiejską, przez Plac Politechniki, Zbawiciela, ulicą Piękną w okolice Sejmu i w dół do Wisły. W

Odsłonięty "tobruk" na pl. Zbawiciela.

dalszym przebiegu linia chroniła brzeg rzeki i elektrownię na Powiślu zamykając krąg na południowych stokach Cytadeli. Obszar wytyczony w ten sposób nazywano Festung Warschau – stanowił jedynie 18 km2 co daje pojęcie o tym jak miała wyglądać Warszawa po ewentualnym utrzymaniu przyczółka. Trzeba też podkreślić, że budowa całości umocnień trwała około 10 tygodni.

Szacuje się, że w czasie wojny wybudowano w sumie nieco ponad sto „tobruków”; około trzydziestu do 1944 roku i 80-ciu w ramach Festung Warschau. Do dziś zlokalizowano zostało ponad 30 (ostatnio pod torami na Placu Zbawiciela), jednak biorąc pod uwagę popularność tej budowli musimy przygotować się na kolejne odkrycia.


*Michał*

Zachowany "tobruk" na terenie boiska szkoły przy al. Wojska Polskiego (od strony przedłużenia ul. Zajączka)