Płowiecka 77 - Murowanka

Mknąc ulicą Płowiecką niedaleko za Zajazdem Napoleońskim widzimy pomnik z rzeźbą orła na szczycie granitowego cokołu. Od frontu umieszczono medalion z wizerunkiem Józefa Piłsudskiego. Monument odsłonięto w 1930 r., w dziesiątą rocznicę ocalenia Polski od najazdu bolszewików. Na jednej z przytwierdzonych do cokołu tabliczek znajdują się nazwiska trzech mieszkańców Wawra poległych w walkach z bolszewikami. Pomnik został zdewastowany po wojnie na polecenie komunistycznych władz. Elementy metalowe uratował jeden z mieszkańców, zakopując w swoim ogródku. W 1994 r. pomnik ponownie odsłonięto.

Ale nie o tym…

Tłem dla pomnika jest pusty dom z czerwonej cegły pod numerem 77.

Budynek został wybudowany w 1903 roku i był przeznaczony na szkołę jednoklasową. Został wzniesiony w pobliżu starej wawerskiej karczmy, dzięki wysiłkowi i staraniom obywateli Wawra, Gocławia i Zastowa. Początkowo miał jedną izbę lekcyjną. W mniejszych pokojach mieściła się kancelaria i mieszkanie nauczyciela. O warunkach panujących w tej szkole pisał varsavianista Jerzy Kasprzycki: "W latach 1903-15 uczyło się tutaj co roku 70-100 dzieci, oczywiście po rosyjsku.

Podczas pierwszych 10 lat istnienia ukończyły ją tylko 62 osoby Po odejściu Rosjan nowy kierownik Sz. Kurpiewski prowadził lekcje już po polsku i wkrótce powiększył szkołę o dalsze trzy klasy. W 1922 roku za czasów następnego kierownika W. Marciniaka - siedmiu nauczycieli kształciło w takich warunkach ok. 300 dzieci. Dla klas przeniesionych z Gocławka musiano wynająć izby w sąsiednim budynku gminnego Sądu Pokoju. Rodzice usiłowali pomóc szkole: zebrano 84.000 marek, co wystarczyło na zakup dwóch i pół ławki!" .

Od 1908 roku szkoła nosiła nazwę Jednoklasowej Gminnej Szkoły Początkowej w Wawrze. W 1936 roku została wybudowana druga szkoła na terenie Wawra i wówczas przeprowadzono podział szkół - Szkoła nr 1 pozostała przy ul. Płowieckiej 77. Następnie w Murowance została otwarta szkoła zawodowa, gdzie w czasie wojny odbywało się tajne nauczanie. W klasach szkolnych i prywatnych mieszkaniach działał również tajny teatr.

Mieściło się tu również muzeum pamiątek z okresu powstań listopadowego i styczniowego, na co zezwolili okupanci w ramach propagandy antyrosyjskiej. Nauka w szkole w Murowance odbywała się do 1948 roku. W późniejszych latach budynek służył m.in. jako składnica sprzętu sportowego i pomocy naukowych ,sklep spożywczy , stołówka półkolonii letnich, 2 izby przeznaczono na mieszkanie emerytowanej nauczycielki. W latach siedemdziesiątych w Murowance znajdował się dział techniczny WSS Społem

Na drzwiach szkoły jeszcze w latach 90. XX w. widniał okolicznościowy napis o losach pomnika i fragment popiersia marszałka. Z uwagi na bardzo zły stan techniczny, budynek od wielu lat pozostaje niewykorzystany. Były propozycje by przekazać go Uniwersytetowi Trzeciego Wieku, ale okazało się, że lokalizacja i takie przeznaczenie budynku wymagają zbudowania nad ulicą kładki .O przejęcie starały się również Zakłady Naprawcze Związku Nauczycielstwa Polskiego, które dzierżawiły lub użytkowały przynależne do niej garaże i na tej podstawie chciały przejąć cały obiekt wraz z działką

Obiektu nie przejęto i Murowanka pozostała gminna. Upadł również pomysł jednego z radnych przygotowania i zagospodarowania przestrzennego, z aranżacją placu do zgromadzeń, zaproponowano urządzenie w Murowance Izby Pamięci Wawra, odnoszącej się do powstania listopadowego oraz wojny z bolszewikami i pobytu marszałka Piłsudskiego w Aninie w sierpniu 1920 roku. W budynku miały znaleźć też lokum organizacje społeczne i samorząd mieszkańców oraz redakcja lokalnego czasopisma. Miał być wawerski Urząd Stanu Cywilnego, czyli Pałac Ślubów –ale jak zwykle skończyło się na planach. Budynek był wprowadzony do planu rewitalizacji Wawra , lecz nie zostało to zaakceptowane przez władze Warszawy. Podobno, aby pozbyć się kłopotu najstarszy budynek murowany miał być sprzedany.

Czas płynie, Murowanka stoi i spokojnie niszczeje, czekając w nieskończoność na decyzję.

Źródła m.in. "Korzenie miasta", tom III

Autor: Janusz Wąż